ترس یکی از حواس عادی . در برخی موارد مفید است که می تواند انسان را از قرار گرفتن در موقعیت های خطرناک و . . . نجات دهد. وجود ترس نیز مانند بسیاری دیگر از حواس و ویژگی های انسان لازم و ضروری است و به راحتی نمی توان هر نوع ترسی را به عنوان اختلال و فوبیا در نظر گرفت. تنها ترس هایی که موجب واکنش های شدید و گاهاً دائمی در فرد می شود و به نوعی بخشی از زندگی وی را دچار اختلال می کنند و حتی موجب بروز بیماری می شوند؛ می توان به عنوان اختلال در نظر گرفت. اگر فردی در هنگام مواجه با عامل ترس دچار علایم زیر شود می توان او را مبتلا به اختلال ترس دانست: اضطراب شدید، تپش قلب، تعریق، لرزش، حالت تهوع، استفراغ، سرگیجه، گاهی غش، خستگی عمیق، سردرد، درد پشت و شانه، ناراحتی‌های گوارشی، درد معده، فکرهای وسواسی، احساس حقارت و . . .
اختلال ترس یا ترس های مرضی، به فوبی و ترس هایی گفته می شود که حقیقتاً منشأ خطر نیستند اما فرد را دچار اضطراب و ناراحتی می کنند. این ترس ها معمولاً غیر منطقی و بی اساس هستند اما زندگی فرد را دچار ناهماهنگی می کنند. از نمونه های این نوع ترس می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ترس از آب، ترس از تاریکی، ترس از صدا، ترس از چاله، ترس از اماکن عمومی، ترس از فضای بسته، ترس از آسانسور، ترس از خون، ترس از جمع و جمعیت، ترس از قطار، ترس از هواپیما، ترس از فروشگاه ‌ها، یا ترس از ازدحام و . . .
معمولاً این ترس ها در بین دختران و زنان بیشتر دیده می شود و معمولاً درصد کمی از افراد مبتلا به این اختلال حاضر به درمان هستند.برای درمان هر اختلالی لازم است، منشأ و علت بروز آن را جستجو کرد. این نوع ترس ها معمولاً ریشه در کودکی دارند و در آغاز نوجوانی بروز پیدا می کنند: مثلاً اگر فردی را در کودکی زیاد بالا و پایین انداخته باشند و یا بیش از حد به سرسره سواری، چرخ و فلک و . . . برده باشند و . . . ممکن است در نوجوانی دچار ترس از ارتفاع شود. و یا اگر تلاش کند که به اجبار کودک را در آب بیندازید تا شنا بیاموزد مطمئن باشید که در نوجوانی مبتلا به اختلال ترس از آب می شود. پس در مرحله اول علت بروز اختلال را جستجو کنید. مثلاً اگر فرزندتان از شب و تاریکی می ترسد، جستجو کنید و علت را بیابید، شاید در طول شب و یا در مکان تاریکی صدایی یا حرکتی موجب ترس او شده است. حتی ممکن از تماشای بعضی فیلم ها نیز موجب فوبیا شود. مثلاً اگر شخصیت فیلم در طول شب دچار سانحه ای شود ممکن است که کودک و نوجوان شما نیز از شب و تاریکی واهمه داشته باشند.
درمان هر نوع اختلال به صبر و حوصله نیاز دارد. به خصوص در مورد ترس، که عواملی مانند شدت، طول مدت اختلال، ایجاد ناتوانی، غیر طبیعی بودن و . . . . در درمان آن مؤثر است.
کودک و نوجوانی که دچار ترس شده به توجه بی ریا و صمیمانه نیازمند است، حتی اگر منکر شود و یا این نیاز خود را پنهان کند. شما به عنوان والدین باید به او توجه کنید اما نه آنقدر که وابستگی ایجاد شود و فرصت درمان گرفته شود. توجه و صمیمت شما باید در راستای درمان باشد. یعنی باید با گفتگوهای صمیمانه و دوستانه ترس ها و علل آنها را شناسایی کنید. با او صحبت کنید و به او بقبولانید که ترس هایش خیالی است و در اطراف شما چیزی که موجب ترس و واهمه شود وجود ندارد. به او وظایفی را محوا کنید تا ضمن سرگرم شدن و فراموش کردن ترس، زمینه افزایش اعتماد به نفس نیز ایجاد شود. توجه داشته باشید که وظیفه محول شده باید در حد توان فرزندتان باشد.
با او از ترس های خودتان در کودکی و نوجوانی صحبت کنید. حتی اگر هیچ وقت ترسی نداشته اید، با قصه ای خیالی تجربیات خودتان را در اختیار او قرار دهید. به طور غیر مستقیم به او بگویید که این ترس ها پایه و اساسی نداشتند و شما توانستید به راحتی آنها را فراموش کنید.
از فرزندتان بخواهید انشا یا داستانی از ترس هایش بنویسد. بعد متن نوشته شده را با هم بخوانید و درباره هر یک از ترس ها با او صحبت کنید و به او بقبولانید که این ها بی اساس هستند و او همیشه مورد حمایت شماست و بنابراین دلیلی برای ترس ها وجود ندارد.
بهترین روش برای درمان اختلال ترس آن است که فرد را به صورت تدریجی در موقعیت ترس آور قرار دهید و عواملی که موجب ترس او می شده را بروز دهید. با این روش وقتی که او در محیطی امن و آرام با ترس هایش روبرو شود، متوجه بی اساس و واهی بودن آنها می شود و بنابراین برای همیشه ترس هایش را فراموش می کند.
البته گاهی دیده می شود که افراد در بزرگسالی به مشاغلی روی می آورند که روزی عامل ترس آنها بود مثلاً کسی که ازخون می ترسیده پزشک شده و یا آنکه از آب می ترسیده غریق نجات شده است. این اقدام یا تلاشی برای مقابله با ترس بوده و یا تظاهری از وجود فوبیا.
در هر حال برای درمان هر درد و اختلالی باید ریشه آن را جستجو کرد. چنانچه روش های ذکر شده در در مان مؤثر نبود، به مركز مشاوره و روان شناختي مراجعه كنيد.