درختان خرما در مقایسه با بسیاری درختان دیگر ارتفاع بیشتری دارند و طول آن ها به شانزده تا بیست متر می رسد. درخت خرما دارای یک ریشه اصلی است که در یکی دو سال اول زندگی چندین برابر قسمت هوایی آن رشد کرده و در اعماق زمین فرو می رود و شاید یکی از علل مقاومت این گیاه به خشکی زیاد و کم آبی، عمیق بودن ریشه آن باشد. به علاوه درخت خرما دارای ریشه های نابجا نیز می باشد، ریشه های نابجا ریشه هایی هستند که از اطراف تنه و طوقه درخت به وجود می آیند و حالت افشان دارند و در نتیجه درخت در سطح و عمق خاک گستردگی زیادی دارد.
برگ های درخت خرما پهن، بلند و بسیار زیبا هستند و از نظر استحکام و زُمختی به نظر می رسد که از پلاستیک ضخیمی ساخته شده باشند. آن ها به راحتی رطوبت خود را از دست نمی دهند و در برابر بادها و طوفان های شدید نمی شکنند. این برگ ها هفت سال عمر می کنند.
خرما گیاهی دو پایه است؛ یعنی به دو صورت درخت نر و ماده دیده می شود و تنها درختان ماده میوه می دهند و برای میوه دادن درختان ماده حتماً باید تعدادی درخت نر در آن نخلستان وجود داشته باشد تا عمل گرده افشانی یعنی انتقال گرده درختان نر به گل های ماده انجام شود. گل های ماده هنگام باز شدن زرد رنگ هستند و گل های نر سفید خاکی می باشند.
میوه درخت خرما که در روی خوشه هایی که در محل تاج درخت قرار دارد به شکل بیضی کشیده است. میوه رسیده دارای رنگ قهوه ای روشن تا تیره می باشد و از سه قسمت تشکیل شده است و تمام قسمت های آن خوراکی است. قسمت اول پوستۀ نازک خارجی میوه است. قسمت دوم بخش گوشتی میوه است که نرم و شیرین است و در نقاط خرما خیز ایران، باغداران هسته را کوبیده و از آرد آن برای تغذیه استفاده می کنند.
عمر درخت خرما نزدیک به صد سال است ولی در شرایط مساعد ممکن است به دویست سال هم برسد. اما به طور کلی نخل ها قبل از صد سالگی بریده می شوند چون در سنین بالا مقدار میوه آن ها آن قدر کم می شود که نگهداری از این نخل های بسیار پیر فایده چندانی ندارد.